prof. dr hab. med. Wiktor Dega
[…] Prof. Wiktor Dega urodził się 7 grudnia 1896 r. w Poznaniu. Tu spędził dzieciństwo, okres młodzieńczy i tu działał przez większą część swego życia. Był uczniem słynnego poznańskiego gimnazjum im. św. Marii Magdaleny. W szkole, której mury opuściło wielu słynnych Polaków, brał czynny udział w nielegalnej organizacji pod nazwą ,,Towarzystwo Tomasza Zana”. Skupiała ona najlepszych synów Wielkopolski, przygotowujących się do odzyskania niepodległości Ojczyzny. Wybuch Pierwszej Wojny Światowej zastał Profesora w ostatniej klasie gimnazjalnej. Jako mieszkaniec zaboru pruskiego zmuszony został do służby w armii pruskiej i udziału w wojnie. W 1918 r. zdał w Koblencji maturę, po czym podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu w Berlinie. Na wieść o przygotowywanym Powstaniu Wielkopolskim wrócił do Poznania i wstąpił ochotniczo w szeregi powstańcze. Brał udział w zajęciu Arsenału w Poznaniu, lotniska na Ławicy oraz operacjach powstańczych w innych miejscowościach Wielkopolski. Urlopowany z Wojska Polskiego, w trudnych warunkach materialnych, w 1920 r. wznowił studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie kontynuował je i ukończył we wrześniu 1924r. na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego, uzyskując tytuł doktora wszechnauk lekarskich. Specjalizację w chirurgii ortopedycznej rozpoczął jako asystent Kliniki Ortopedycznej Wydziału Lekarskiego pod kierunkiem twórcy polskiej ortopedii, profesora Ireneusza Wierzejewskiego. W latach 1931-1937 zajmował stanowisko prymariusza w Poznańskim Zakładzie Ortopedycznym im. B. S. Gąsiorowskiego. Habilitował się w 1933 r. na podstawie pracy pt.: ,,Badania z dziedziny etiologii i patogenezy wrodzonego zwichnięcia biodra”. Praca ta, naonczas pionierska, do dzisiaj cytowana jest w piśmiennictwie światowym jako jedna z klasycznych w tym zagadnieniu. Do wybuchu II Wojny Światowej prof. Dega wykładał ortopedię i traumatologię studentom medycyny Uniwersytetu Poznańskiego. W latach 1926-1937 profesor Wiktor Dega pracował także jako asystent w Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego wdrażając studentów do naukowego i praktycznego rozwiązywania zagadnień związanych ze stosowaniem gimnastyki leczniczej. Doceniając wagę problemu zorganizował w szkołach powszechnych miasta Poznania pierwsze w Polsce bezpłatne kursy gimnastyki leczniczo-wyrównawczej dla dzieci z wadami postawy. Ta działalność to korzenie zainteresowań Profesora problematyką rehabilitacji.
W czasie od listopada 1937r. do 31 sierpnia 1939r. był ordynatorem zbudowanego i zorganizowanego według własnych planów bardzo nowoczesnego Oddziału Ortopedycznego Szpitala Wojewódzkiego w Bydgoszczy. Profesor Dega doskonalił swoje wykształcenie u najwybitniejszych mistrzów. Pracował w latach 1925-1926 u prof. Nove-Josseranda w Lyonie, prof. Ombredanne’a w Paryżu, w 1932 r. u prof. Putti’ego w Bolonii oraz prof. Haglunda w Sztokholmie, nawiązując z nimi wieloletnią przyjaźń i współpracę.
Druga wojna światowa przerwała pierwszy okres działalności Profesora. Zmobilizowany jako lekarz-kapitan rezerwy Armii Polskiej brał udział w kampanii wrześniowej w ramach Armii Pomorze. W bitwie pod Kutnem został ranny. Wraz z obsadą szpitala wojskowego 17 września dostał się do niewoli. W kwietniu 1940r. został zwolniony z niewoli i objął stanowisko ordynatora Oddziału Chirurgii Dziecięcej w Szpitalu Karola i Marii w Warszawie. Podczas Powstania Warszawskiego pracował jako chirurg w szpitalu polowym w Lecznicy „Sano” przy ul. Lwowskiej. Po powstaniu wraz ze Szpitalem Karola i Marii ewakuował się do Włodzimierzowa pod Piotrkowem Trybunalskim, gdzie pracował aż do wyzwolenia.
Zaraz po wojnie w 1945 r. prof. Dega wraca do Poznania i obejmuje w grudniu 1945 r. kierownictwo Katedry i Kliniki Ortopedycznej Uniwersytetu Poznańskiego, uzyskując równocześnie nominację na profesora nadzwyczajnego. Stworzyło to Jemu szansę realizacji swojej koncepcji kompleksowego leczenia chorych z wadami i schorzeniami narządu ruchu. Organizuje od podstaw Klinikę Ortopedyczną z oddziałem rehabilitacji, warsztatami ortopedycznymi, pracownią psychologiczno-socjalną, szkołą podstawową, poradniami specjalistycznymi, pracownią anatomo-patologiczną, patofizjologii i biomechaniki, jako bazą materialną dla wszechstronnej działalności naukowej, leczniczej i dydaktycznej, które z biegiem lat rozbudowuje.
Profesor Dega jest współtwórcą rehabilitacji w świecie i twórcą rehabilitacji w Polsce. Dzięki Jego staraniom powstaje w 1960 roku w Poznaniu pierwsza w Polsce, a także i na świecie, Katedra Medycyny Rehabilitacyjnej. Skuteczność rehabilitacji narządu ruchu była tak przekonywująca, że przejęły ją samorzutnie inne specjalności. Skłoniło to Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej do wprowadzenia w 1969 r. rehabilitacji w zręby organizacyjne służby zdrowia. W 1970 r. prof. Dega przedstawił na posiedzeniu Biura Europejskiego Światowej Organizacji Zdrowia polską koncepcję kompleksowej rehabilitacji, co przyjęto tam za model godny naśladowania. Istotną zaletą koncepcji rehabilitacji w zrozumieniu prof. Degi jest jej wdrożenie w każdy etap leczenia chorego.
Dorobek naukowy prof. Degi w dziedzinie ortopedii i rehabilitacji jest znaczący w skali krajowej i międzynarodowej. Zainteresowania Profesora były bardzo szerokie, jednak z koncentracją na zagadnieniach najważniejszych – zawsze zgodnych z aktualną wagą problemów i zapotrzebowaniami społecznymi.
Podczas swej wiele lat trwającej działalności naukowej profesor Dega opublikował w krajowych i zagranicznych czasopismach naukowych około 250 prac. Bibliografia Profesora za lata 1925-1985 została wydrukowana w Polskim Przeglądzie Chirurgicznym w 1986 r. (A. Łempicki, A. Fliegerowa).
Osoba jak i dorobek naukowy prof. Degi są przedmiotem pracy doktorskiej Haliny Bogutyn na Uniwersytecie w Wiirzburgu w 1985 r. Z wynikami swych badań i przemyśleń dzielił się prof. Dega nie tylko na licznych zjazdach naukowych w kraju, ale również międzynarodowych – w Anglii, Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Danii, Francji, Holandii, Hiszpanii, Grecji, Meksyku, Niemieckiej Republice Demokratycznej, Republice Federalnej Niemiec, Rumunii, Szwajcarii, Szwecji, USA, Węgrzech, Włoszech i Związku Radzieckim. Tematyka publikacji prof. Degi jest bogata i różnorodna. Jednak zagadnieniem, które od samego początku Jego kariery naukowej szczególnie Go interesowało i pasjonowało, było wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego u dzieci. Temat ten stanowił przedmiot około 60 publikacji. Głęboka i szczegółowa znajomość zagadnienia sprawiła, że zyskał sobie opinię jednego z najwybitniejszych autorytetów w tej dziedzinie w skali międzynarodowej. Profesor Dega wyzyskał swą dużą wiedzę teoretyczną dla wytyczenia zasad i metodyki wczesnego wykrywania i profilaktycznego leczenia stanów przedzwichnięciowych stawów biodrowych u noworodków. Ich efektem była zapoczątkowana w Poznaniu w 1952 r. akcja wczesnego wykrywania dysplazji stawu biodrowego u noworodków oraz otwarcie przy Klinice Ortopedycznej Poradni Preluksacyjnej. Od 1927 r. zainteresowania prof. Degi skierowane są także na operacyjne leczenie wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego. Już w 1932 r. w Bolonii przedstawił spostrzeżenia, które były punktem wyjścia do wypracowania metody operacyjnej, która później nazwał osteotomią transiliakalną. Metoda ta w kraju i na świecie znajduje obecnie coraz więcej zwolenników. Za prace nad zagadnieniem wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego otrzymał w 1968 r. Nagrodę Państwową I stopnia.
Inne publikacje prof. Degi dotyczą gruźlicy kostno-stawowej, wiotkich porażeń kończyn po poliomyelitis, mózgowego porażenia dziecięcego, gośćca reumatoidalnego, bocznych skrzywień kręgosłupa, wad postawy, zniekształceń stóp. Pod Jego redakcją wydanych zostało kilka podręczników dla studentów i lekarzy, w tym „Ortopedia i Rehabilitacja”. Ponadto pod redakcją profesora Degi wydano 21 monografii z materiałami Sesji Naukowych Komisji Rehabilitacji Komitetu Terapii Doświadczalnej Polskiej Akademii Nauk.
Profesor Dega jest autorem oryginalnych metod leczenia operacyjnego wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego, wrodzonej stopy końsko-szpotawej, wrodzonej stopy płaskiej, palucha koślawego, przykurczu Yolkmanna, korekcji znacznych przykurczeń zgięciowych stawu biodrowego i kolanowego, jednoczesnej dystrakcji i usztywnienia kręgosłupa w skoliozie i innych.
Idea Profesora kompleksowego leczenia chorych, o której uprzednio wspomniałem. doprowadziła do powstania w Akademii Medycznej w Poznaniu Instytutu Ortopedii i Rehabilitacji z Kliniką Rehabilitacji. Zezwoliło to prof. Dedze, wraz z zespołem pracowników, na opracowanie i opublikowanie naukowych podstaw tej specjalności.
Niestrudzona i wielostronna działalność profesora Degi znalazła odzwierciedlenie w piastowanych przez Niego funkcjach i godnościach. W 1956 r. otrzymał nominację na profesora zwyczajnego. W latach 1959-1962 był Rektorem Akademii Medycznej w Poznaniu. W 1962 r. został wybrany w poczet członków korespondentów PAN, a w jakiś czas później został jej członkiem rzeczywistym. Był członkiem dziewięciu towarzystw naukowych krajowych i zagranicznych, między innymi Amerykańskiej Akademii Chirurgów Ortopedycznych, Włoskiego Towarzystwa Ortopedii i Traumatologii oraz Akademii Chirurgów Francuskich w Paryżu. Był członkiem honorowym 4 towarzystw naukowych krajowych i 16 zagranicznych. Akademia Medyczna w Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Wrocławiu, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu oraz Uniwersytet w Hallc nadały profesorowi Dedze tytuł doktora honoris causa. Prof. Dega posiadał wszystkie odznaczenia państwowe, nie licząc bardzo wielu państwowych, resortowych i regionalnych wyróżnień. Wyrazem uznania ze strony dzieci polskich było przyznanie profesorowi Dedze ,,Orderu Uśmiechu” Nr l.
Profesor Dega był laureatem licznych nagród państwowych i resortowych. W roku 1966 otrzymał najwyższą światową nagrodę w dziedzinie rehabilitacji, nagrodę imienia Alberta Laskera, przyznaną przez Międzynarodowe Towarzystwo Rehabilitacji. W 1973 r. w Nowym Jorku otrzymał Nagrodę imienia Alfreda Jurzykowskiego.
Profesor Dega był współzałożycielem i pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, a następnie jego prezesem honorowym. Był członkiem Prezydium Polskiej Akademii Nauk, członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej, ekspertem do spraw rehabilitacji Światowej Organizacji Zdrowia oraz Konsultantem Światowego Funduszu Badań w Nowym Jorku. Przez wiele lat był specjalistą krajowym ds. rehabilitacji, prezesem Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego i redaktorem naczelnym „Chirurgii Narządów Ruchu i Ortopedii Polskiej”.
Spośród uczniów profesora Degi 14 zostało profesorami, 4 docentami, a liczni wyszkoleni w Jego szkole lekarze specjaliści z dziedziny ortopedii i traumatologii oraz rehabilitacji na różnych stanowiskach kontynuują dzieło życiowe Profesora w kraju, jak i za granicą. […]
Prof. dr hab. med. Wiktor Dega zmarł w dniu 16 lutego 1995 r. w wieku 98 lat.